Rosyjska (radziecka) skala trudności wspinaczkowych

Opis i analiza rosyjskiej skali trudności wspinaczkowych. Porównanie z innymi skalami wspinaczkowymi. Kategorie trudności przełęczy.

Rosyjska (radziecka) alpinistyczna skala trudności dróg wspinaczkowych uwzględnia wiele czynników:

• trudności techniczne odcinków,
• długość odcinków największych trudności,
• zależność trudności odcinków od ich położenia nad poziomem morza,
• długość drogi,
• średnie nachylenie drogi,
• wysokość bezwzględna szczytów,
• średni czas przejścia drogi,

Dodatkowo przy wycenie bierze się również pod uwagę długość dojścia, zejścia i możliwości wycofów z drogi oraz nagromadzenie obiektywnych niebezpieczeństw (lawiny, kruszyzna, słaba asekuracja itp.) czy czytelność drogi. Rosyjska skala wspinaczkowa stara się uwzględnić wszystkie czynniki wpływające na trudność danej drogi.

Uzależnienie trudności drogi od wysokości szczytu na jaki prowadzi skutkuje tym że na szczyty o wysokości ponad 5000 m n.p.m. najłatwiejsze drogi wspinaczkowe zaczynają się od kategorii 2A (np. Elbrus), a na szczyty o wysokości powyżej 7000 m n.p.m. wycena zaczyna się od 5A (np. Pik Lenina). Trudności pojawiające się na wysokościach do 3000 m n.p.m. są zaniżane. Natomiast wycena trudności występujących na wysokościach powyżej 4500 m n.p.m. jest zawyżana. Droga o tej samej wycenie na „niskim” szczycie będzie zdecydowanie trudniejsza technicznie w porównaniu do tak samo wycenianej drogi na szczyt wysoki. Skala ta jest zoptymalizowana pod drogi wspinaczkowe przebiegające na wysokości pomiędzy 3000 a 4500 m n.p.m. czyli np. większość dróg na Kaukazie ( fotorelacja z naszej wspinaczkowej wyprawy na Kaukaz). Dodatkowo drogi lodowo-śnieżne wyceniane za czasów Związku Radzieckiego są nieco przecenione w porównaniu do dróg skalnych. Ma to związek z rozwojem techniki wspinaczki lodowej. Współczesne „szpeje” do wspinaczki lodowej pozwalają przechodzić odcinki stromego lodu stosunkowo szybko i bezpiecznie w porównaniu do niegdysiejszej potrzeby wykuwania stopni w lodzie.

Wyceny dróg są zgrupowane według łańcuchów górskich w tzw. „Klasyfikatorze dróg na szczyty górskie”(Классификатор Маршрутов на Горные Вершины).

Główne czynniki wpływające na wycenę drogi:

• Trudności techniczne odcinków (skala podobna do skali UIAA):

Odcinek zerowy (нулевой – 0) – „bardzo lekkiej trudności”. To szerokie piarżyste, trawiaste, śnieżne, silnie urzeźbione skalne granie i stoki o nachyleniu 10-20°. Odcinki te pokonuje się jednocześnie całą grupą w normalnym turystycznym obuwiu bez używania sprzętu wspinaczkowego.

Odcinek jedynkowy (первой – I) – „lekkiej trudności”. To piarżyste, śnieżno-lodowe odcinki o nachyleniu 15-30° i niestrome odcinki skalne. Przy wchodzeniu i schodzeniu są one pokonywane jednocześnie całą grupą z wykorzystaniem rąk dla utrzymania równowagi (asekuracja lotna). Przy ich przechodzeniu potrzebna jest elementarne przygotowanie alpinistyczne. Potrzebny sprzęt – buty górskie, czekan i lina.

Odcinek dwójkowy (второй – II) – „prostej trudności”. To śnieżno-lodowe odcinki o nachyleniu 25-30° i niestrome skały. Przy wychodzeniu i schodzeniu pokonywane są przez uczestników pojedynczo (z asekuracją) a przez doświadczonych alpinistów równocześnie (lotna asekuracja) z zachowaniem zasady trzech punktów podparcia. Przy ich pokonywaniu potrzebne jest elementarne przygotowanie alpinistyczne. Potrzebny sprzęt – buty górskie, czekan, raki, lina i ewentualnie przyrządy do zakładania punktów asekuracyjnych (haki, kości itp).

Odcinek trójkowy (третьей – III) – „średniej trudności”. Od tej trudności zaczyna się alpinizm tj. wspinaczka na takich odcinkach wymaga alpinistycznego przygotowania i sprzętu dla zapewnienia bezpiecznej asekuracji. Odcinki średniej trudności to lodowo-śnieżne odcinki o nachyleniu 30-45° i pokonywane w rakach z zastosowaniem zasady trzech punktów podparcia; strome skały z pewnymi i dogodnie rozmieszczonymi chwytami i stopniami lub połogie płyty. Przejście odcinków średniej trudności odbywa się wspinaczką klasyczną i z plecakiem. Przy zejściu na odcinkach tej kategorii zakłada się zjazdy, najczęściej możliwy jest zjazd w kluczu lub zejście wspinaczką (z asekuracją). Potrzebny sprzęt – typowy sprzęt alpinistyczny i asekuracyjny.

Odcinek czwórkowy (четвёртой – IV) – „wyższej średniej trudności”. To strome (40-55°) lodowo-śnieżne stoki i granie z nawisami których przejście wykonuje się na przednich zębach raków. To także strome skalne odcinki z ograniczoną ilością stopni i chwytów. Wspinaczka na tych odcinkach z plecakiem jest utrudniona. W zejściu na tych odcinkach najczęściej zjeżdża się w przyrządzie, czasami możliwy jest zjazd w kluczu. Potrzebny sprzęt – typowy sprzęt alpinistyczny i asekuracyjny.

Odcinek piątkowy (пятой – V) – „ trudny”. To strome (ponad 45°) lodowo-śnieżne stoki, ścianki i granie z nawisami których przejście wykonuje się na przednich zębach raków. To także strome, wygładzone skały z bardzo ograniczoną ilością chwytów i stopni niedogodnie rozmieszczonych, z ewentualnymi krótkimi odcinkami (2-3 m) na których potrzebne jest wykorzystanie techniki sztucznych ułatwień. Rzeźba skały jest wystarczająca do osadzenia tymczasowych punktów asekuracji i istnieją półki dla odpoczynku i stanowisk. Wspinaczka tylko ze sztywną asekuracją w butach wspinaczkowych. Wspinaczka „pierwszego” z ciężkim plecakiem praktycznie niemożliwa. Zjazdy tylko w przyrządzie. Sprzęt – typowy alpinistyczny i asekuracyjny.

Odcinek szóstkowy (шестой -VI) – „bardzo trudny”. To gładkie pionowe i przewieszone skały. Bardzo ograniczona ilość małych i niewygodnych stopni i chwytów jak również punktów dla osadzenia tymczasowej asekuracji. Konieczność stosowania wierconych punktów dla asekuracji i wspinaczki techniką sztucznych ułatwień. Praktyczny brak półek dla odpoczynku i stanowisk (stanowiska wiszące). Zjazdy na tych odcinkach utrudnione (przewieszki, brak punktów asekuracyjnych). Sprzęt – do wspinaczki hakowej.

• Długość odcinków największych trudności wpływającą na wycenę drogi powinna być następująca dla dróg o określonej trudności:

Drogi o trudnościach 1B powinny zawierać odcinki o trudnościach I o długości 20 m i dłuższe lub śnieżno-lodowe o długości 30 m i dłuższe. Mogą również zawierać odcinki o trudnościach II – skalne po 3-10 m lub śnieżno-lodowe po 10-50 m.

Drogi o trudnościach 2A powinny zawierać odcinki o trudnościach II o długości 5-20 m lub śnieżno-lodowe o długości 80-100 m.

Drogi o trudnościach 2B powinny zawierać odcinki o trudnościach II o długości 15 m i dłuższe lub śnieżno-lodowe o długości 80 m i dłuższe. Mogą również zawierać odcinki o trudnościach III – skalne po 3-10 m lub śnieżno-lodowe po 20-50 m.

Drogi o trudnościach 3A powinny zawierać odcinki o trudnościach III o długości 5-20 m lub śnieżno lodowe o długości 30-200 m.

Drogi o trudnościach 3B powinny zawierać odcinki o trudnościach II o długości 20 m i dłuższe lub śnieżno-lodowe o długości 100 m i dłuższe. Mogą również zawierać odcinki o trudnościach IV – skalne po 3-10 m lub śnieżno-lodowe po 30-100 m.

Drogi o trudnościach 4A powinny zawierać odcinki o trudnościach IV o długości 10-50 m lub śnieżno-lodowe o długości 50-200 m.

Drogi o trudnościach 4B powinny zawierać odcinki o trudnościach IV o długości 30 m i dłuższe lub śnieżno-lodowe o długości 100 m i dłuższe. Mogą również zawierać odcinki o trudnościach V – skalne po 3-15 m lub śnieżno-lodowe po 50-150 m.

Drogi o trudnościach 5A powinny zawierać odcinki o trudnościach V o długości 20-80 m lub śnieżno-lodowe o długości 100-400 m.

Drogi o trudnościach 5B powinny zawierać odcinki o trudnościach V o długości 40 m i dłuższe lub śnieżno-lodowe o długości 200 m i dłuższe. Mogą również zawierać odcinki skalne o trudnościach VI – po 3-30 m.

Drogi o trudnościach 6A powinny zawierać odcinki o trudnościach VI o długości 30-60 m i łącznej długości co najmniej 200 m.

Drogi o trudnościach 6B powinny zawierać odcinki o trudnościach VI o długości 50-100 m i łącznej długości co najmniej 300 m.

• Zależność trudności odcinków od ich położenia nad poziomem morza.

Odcinki 0 – bardzo lekkiej trudności na wysokościach od 4500 do 6000 m oceniane są jako I; od 6000 do 7500 m jako II ;powyżej 7500 m jako III .

Odcinki I – lekkiej trudności, położone poniżej 3000 m oceniane są jako 0; na wysokościach 4500 do 6000 m jako II; na wysokościach 6000-7500 m jako III; powyżej 7500 m jako IV.

Odcinki II – prostej trudności, położone na wysokościach do 1000 m są oceniane jako 0; od 1000 do 3000 m jako I; na wysokościach od 4500 do 6000 m jak III; na wysokościach 6000-7500 m jak IV; powyżej 7500 m jako V.

Odcinki III – średniej trudności, położone na wysokościach do 1000 m są oceniane jako I; od 1000 do 3000 m jako II; na wysokościach od 4500 do 6000 m jak IV; na wysokościach 6000-7500 m jak V; powyżej 7500 m jako VI.

Odcinki IV – wyższej średniej trudności, położone na wysokościach do 1000 m są oceniane jako II; od 1000 do 3000 m jako III; na wysokościach od 4500 do 6000 m jak V; na wysokościach 6000-7500 m jak VI.

Odcinki V – trudne, położone na wysokościach do 1000 m są oceniane jako III; od 1000 do 3000 m jako IV; na wysokościach od 4500 i wyżej jak VI.

Odcinki VI – bardzo trudne, położone na wysokościach do 1000 m są oceniane jako IV; od 1000 do 3000 m jako V.

• Długość dróg określana jest od ich początku –podnóża ściany, szczeliny brzeżnej, przełęczy do szczytu, bez włączania podejść i zejść niezależnie od ich długości i trudności przejścia po lodowcach, lodospadach, morenach i skłonach. Średnie długości dróg dla danych kategorii trudności wynosi 1B – 500 m, 2 – 550 m, 3 – 600 m, 4 – 650 m, 5A – 700 m, 5B – 750 m, 6A – 800 m, 6B – 850 m.

• Średnie nachylenie drogi od jej podnóża do szczytu (z wyłączeniem trawersów), powinno mieścić się w granicach: dla dróg 1B – 10-25°; 2A i 2B – 15-30°; 3A i 3B – 20-40°; 4A i 4B – 30-50°; 5A – 40-60°; 5B – 45-70°; 6A – 65-75°; 6B – 70-85°.

• Wysokość bezwzględna szczytów:
• dla dróg o kategorii 1B – od 500 do 5000 m n.p.m.
• dla dróg o kategorii 2A i 2B – od 500 do 6000 m n.p.m.
• dla dróg o kategorii 3A i 3B – od 600 do 6500 m n.p.m.
• dla dróg o kategorii 4A i 4B – od 700 do 7000 m n.p.m.
• dla dróg o kategorii 5A i 5B – od 2000 m n.p.m. wzwyż.
• dla dróg o kategorii 6A i 6B – od 3000 m n.p.m. wzwyż.

Alpinistyczne kategorie trudności (skala wspinaczkowa):

• 1A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o wysokości bezwzględnej do 4500 m n.p.m. prowadzące przez trawiaste, piarżyste, śnieżne oraz bardzo proste skalne odcinki. Średnie nachylenie drogi 10-15°. Droga złożona jest z odcinków kategorii 0 (bardzo lekkiej trudności), mogą również pojawiać się krótkie (do 30 m) odcinki kategorii I(lekkiej trudności).
• 1B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o wysokości bezwzględnej od 500 do 5000 m n.p.m. prowadzące przez skalne, śnieżno-lodowe oraz mikstowe odcinki. Średnia długość drogi to 500 m, średnie nachylenie 10-25°. Droga złożona jest z odcinków kategorii 0 (bardzo lekkiej trudności), powinna również zawierać co najmniej 30 metrowe odcinki skalne kategorii I(lekkiej trudności), lub wkluczać kilka krótkich (3-15) odcinków kategorii II (prostej trudności); ewentualnie wkluczać 80-100 metrowe odcinki śnieżno-lodowe I kategorii lub krótkie (30-40 m) odcinki II kategorii. Czas przejścia drogi powinien wynosić od 1,5 do 8 godzin. W wypadku osób mało doświadczonych wymagana może okazać się asekuracja.
• 2A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o wysokości bezwzględnej od 500 do 6000 m n.p.m. prowadzące przez skalne śnieżno-lodowe oraz mikstowe odcinki. Średnia długość drogi to 550 m, średnie nachylenie 15-30°. Droga złożona jest z odcinków kategorii 0 (bardzo lekkiej trudności) oraz kategorii I (lekkiej trudności), powinna również zawierać co najmniej 5-20 metrów odcinków skalne kategorii II (prostej trudności), lub 80-100 metrowe odcinki śnieżno-lodowe II kategorii. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 1B. Czas przejścia drogi powinien wynosić od 2 do 10 godzin. Na niektórych odcinkach drogi wymagana może okazać się asekuracja.
• 2B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 500 do 6000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 550 m, średnie nachylenie 15-30°. Droga złożona jest z odcinków kategorii 0 (bardzo lekkiej trudności) oraz kategorii I (lekkiej trudności), powinna również zawierać odcinki skalne kategorii II (prostej trudności) o długości co najmniej 30 metrów, lub odcinki śnieżno-lodowe II kategorii o długości co najmniej100 metrów; ewentualnie może ona zawierać kilka krótkich odcinków kategorii III (średniej trudności): skalnych (po 3-10 m) lub śnieżno-lodowych (po 20-50 m). Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 2A. Czas przejścia drogi powinien wynosić od 2 do 8 godzin. Na niektórych odcinkach drogi wymagana może okazać się asekuracja sztywna.
• 3A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 600 do 6500 m n.p.m. Średnia długość drogi to 600 m, średnie nachylenie 20-40°. Droga złożona jest z odcinków kategorii I (lekkiej trudności) oraz II (prostej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii III (średniej trudności) : skalne długości co najmniej 5-20 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 50 – 200 metrów. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 2B i nieograniczona ilość dróg 1B i 2A. Czas przejścia drogi wynosi od 3 do 10 godzin. Na niektórych odcinkach wymagana jest asekuracja sztywna. Przy zejściach z lotną asekuracją na niektórych odcinkach mogą okazać się niezbędne zjazdy.
• 3B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 600 do 6500 m n.p.m. Średnia długość drogi to 600 m, średnie nachylenie 20-40°. Droga złożona jest z odcinków kategorii I (lekkiej trudności) oraz II (prostej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii III (średniej trudności) : skalne długości co najmniej 20-30 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 100 – 300 metrów; ewentualnie zawierać kilka krótkich odcinków kategorii IV (wyższej średniej trudności): skalnych po 3-15 m lub śnieżno-lodowych po 50-100 m. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 3A i nieograniczona ilość dróg 1B i 2. Czas przejścia drogi wynosi od 3 do 10 godzin. Na wielu odcinkach wymagana jest asekuracja sztywna. Przy zejściach z lotną asekuracją na niektórych odcinkach mogą okazać się niezbędne zjazdy.
• 4A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 600 do 7000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 650 m, średnie nachylenie 30-50°. Droga złożona jest z odcinków kategorii II (prostej trudności) oraz III (średniej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii IV (wyższej średniej trudności) : skalne długości co najmniej 20-50 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 50 – 200 metrów. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 5 dróg kategorii 3A albo 3 dróg 3B i nieograniczona ilość dróg trudności 1B-2B. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 5-6 godzin. Może okazać się niezbędny biwak. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne zjazdy.
• 4B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 600 do 7000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 650 m, średnie nachylenie 30-50°. Droga złożona jest z odcinków kategorii II (prostej trudności) oraz III (średniej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii IV (wyższej średniej trudności) : skalne długości co najmniej 40-80 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 200 – 400 metrów; ewentualnie zawierać kilka krótkich odcinków kategorii V (trudnych): skalnych po 3-15 m lub śnieżno-lodowych po 50-150 m. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 4A i nieograniczona ilość dróg 1B – 3B. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 6 godzin, często z biwakiem. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne są zjazdy.
• 5A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 1000 do 7500 m n.p.m. Średnia długość drogi to 700 m, średnie nachylenie 40-60°. Droga złożona jest z odcinków kategorii III (średniej trudności) oraz IV (wyższej średniej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii V (trudne) : skalne długości co najmniej 10-40 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 100 – 400 metrów. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej jednej drogi kategorii 4B i jednej 4A i nieograniczona ilość dróg trudności 1B-3B. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 6-8 godzin, zwykle z biwakiem. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne zjazdy.
• 5B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej co najmniej 2000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 750 m, średnie nachylenie 45-70°. Droga złożona jest z odcinków kategorii III (średniej trudności) oraz IV (wyższej średniej trudności), powinna również zawierać odcinki kategorii V (trudne) : skalne długości co najmniej 50 metrów, lub śnieżno-lodowe o długości co najmniej 300 – 500 metrów; ewentualnie zawierać kilka krótkich (po 3-20 m) odcinków kategorii VI (bardzo trudnych). Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 2 drogi kategorii 5A i nieograniczona ilość dróg 1B – 4B. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 8 godzin. Biwaki często w niewygodnych miejscach. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne są zjazdy.
• 6A – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej od 3000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 800 m, średnie nachylenie 65-75° (bez trawersów). Na drodze praktycznie nie ma odcinków I-III kategorii trudności. Droga złożona jest głównie z odcinków kategorii IV (wyższej średniej trudności) oraz V (trudne), powinna również zawierać odcinki kategorii VI (bardzo trudne) o długości co najmniej 10-40 metrów o łącznej długości co najmniej 200 – 250 metrów. Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej jednej drogi kategorii 5B i nieograniczona ilość dróg trudności 1B-5A. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 3-4 dni. Biwaki często w niewygodnych miejscach. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne są zjazdy.
• 6B – drogi na szczyty oraz trawersy szczytów o charakterze skalnym i mikstowym na szczyty o wysokości bezwzględnej co najmniej 3000 m n.p.m. Średnia długość drogi to 800 m, średnie nachylenie 70-85° (bez trawersów). Na drodze praktycznie nie ma odcinków I-III kategorii trudności. Droga złożona jest głównie z odcinków kategorii V (wyższej średniej trudności) oraz VI (bardzo trudne). Trawersy szczytów powinny zawierać w sobie co najmniej 1 drogę 6A. Czas przejścia drogi wynosi co najmniej 3-4 dni. Biwaki w niewygodnych miejscach. Asekuracja sztywna z kompletem przyrządów do zakładania punktów asekuracyjnych. Przy zejściach niezbędne są zjazdy.

Niekiedy można spotkać też dopełniające oznaczenia do kategorii trudności drogi:

• е – oznaczające sztuczne ułatwienia (odpowiednik naszego A).
• ! – oznaczające duże obiektywne niebezpieczeństwa (lawiny, nawisy, szczeliny itp.).
• II-IV – dodatkowe oznaczenie najtrudniejszych odcinków na drodze.
• з – trudności drogi klasyfikowane w okresie zimowym.
• пп lub пв – pierwsze przejście.
• н/к – „nie klasyfikowane” droga o zbyt niskim stopniu trudności by mogla być włączona do klasyfikacji.

Porównanie alpinistycznych skal trudności:

Skala Rosyjska	Skala alpejska	Skala UIAA
1B	F/PD	I/II
2A	PD	II
2B	PD+	II/III
3A	AD	III
3B	AD+/D-	III/IV
4A	D	IV
4B	D+/TD-	IV/V
5A	TD/ED	V
5B	TD+/ED	V/VI
6A	ED/ED+	VI
6B	ED3 and up	VII

Kategorie trudności przełęczy

Kategorie trudności przełęczy są wykorzystywane przez sportowych turystów. Turystyka sportowa w Rosji polega na pokonywaniu długich, wielodniowych tras przebiegających przez przełęcze oraz ewentualnie szczyty i granie. Trasy te są klasyfikowane w 6 stopniach trudności (1-6) w zależności od długości, ilości i trudności pokonywanych przełęczy i szczytów.

Grupa turystyczna oraz alpiniści przy przejściu przez przełęcz lub szczyt zostawia tam tzw. zapiskę, czyli krótką notatkę zawierającą datę, skład grupy i przynależność klubową. Dodatkowo podaje swoją dalszą trasę i ewentualnie pogodę. Zapiski są zwykle zabierane przez następne grupy w celu potwierdzenia przebytej trasy. Mają one także niebagatelne znaczenie przy ewentualnych akcjach poszukiwawczych zaginionych turystów. Zapiski umieszczane są najczęściej w dobrze widocznych kamiennych kopczykach nazywanych turami. Znajdują się one na przełęczach lub szczytach, jednak w przypadku gdy szczyt bądź przełęcz pokryta jest śniegiem i lodem, tury z zapiskami można znaleźć na najbliższych skałach.

Kategorie trudności przełęczy są podzielone na 6 stopni od 1A do 3B. Skala „przełęczowa” poza trudnościami wspinaczkowymi również uwzględnia takie czynniki jak długość dojścia i zejścia, ekspozycja i nachylenie, obiektywne niebezpieczeństwa i jakość możliwej asekuracji. Często drogi na szczyty które są logicznymi przejściami pomiędzy dolinami lub innymi przełęczami (przejścia graniowe) są również klasyfikowane w kategorii turystycznej i określane jako przełęcze. Ta sama droga może mieć zarówno kategorię trudności alpinistyczną jak i turystyczną. Trudność pokonania danej przełęczy jest określana przy pokonywaniu jej z jednej strony na drugą łącznie ze zjazdami. Z uwagi na to ze często drogi na przełęcze zdecydowanie różnią się trudnościami przy przejściu w różnych kierunkach (z jednej strony może być połoga a z drugiej stroma) dlatego czasami stosuje się dodatkowe oznaczenia (np *, lub opis) mające zwrócić uwagę na to iż pokonywanie przełęczy z obu stron ma inną kategorię trudności.

Najniższa kategoria trudności 1A to przełęcze bez żadnych trudności dostępna dla ludzi i zwierząt (np. konie juczne). Przełęcze od kategorii 2B wzwyż są już dostępne jedynie przy użyciu sprzętu alpinistycznego. Przełęcze w kategorii najwyższej 3B są najtrudniejszymi przełęczami których trudności w zasadzie pokrywają się z trudnościami dróg alpinistycznych o kategorii od 3B wzwyż (do 6B). W wypadku najłatwiejszych przełęczy (także 1A) można też znaleźć oznaczenie н/к – „nie klasyfikowane” przełęcz o zbyt niskim stopniu trudności by mogla być włączona do klasyfikacji przejścia turystycznego.

Wyceny trudności przełęczy można znaleźć na internetowych katalogach przygotowywanych przez kluby turystyczne. Często można tam także znaleźć opisy przejść.

• 1A – są to trawiaste, kamieniste bądź śnieżne obniżenia w grzbietach górskich przez które ewentualnie mogą przechodzić ścieżki i drogi dla przejść pomiędzy dolinami. Dla pokonania przełęczy tej kategorii nie jest potrzebne specjalne przygotowanie ani sprzęt. Dla przełęczy powyżej 4500-5000 m n.p.m. może okazać się potrzebna aklimatyzacja.
• 1B – są to obniżenia w grzbietach górskich o charakterze skalno-piarżystym, śnieżno-lodowym bądź mikstowym. Pokonywane w większości bez asekuracji lub z asekuracją lotną. Na krótkich odcinkach (do parudziesięciu metrów) do przejścia trzeba użyć rąk do utrzymywania równowagi i prostej wspinaczki (II). Ewentualnie na niewielkich odcinkach potrzebna może być asekuracja sztywna.
• 2A – są to obniżenia w grzbietach górskich o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym bądź mikstowym. Pokonywane w większości z asekuracją lotną i zawierające co najmniej 40 metrów odcinków prostej wspinaczki (II). Wymagane jest doświadczenie w poruszaniu się w terenie wspinaczkowym oraz ewentualne zakładanie sztywnej asekuracji na niektórych odcinkach, oraz zjazdy na linach (nie zawsze). Wymagane jest posiadanie sprzętu alpinistycznego oraz liny.
• 2B – są to obniżenia w grzbietach górskich o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym bądź mikstowym. Przejścia przez przełęcze tej kategorii przebiegają głównie przez teren wymagający prostej wspinaczki (II) lecz zawierają również krótkie (do parudziesięciu metrów) strome odcinki średniej trudności (III) lub 80-100 m stromych śnieżno-lodowych odcinków (III). Na wszystkich trudniejszych odcinkach wymagana jest asekuracja sztywna a przy zejściach również zjazdy. Wymagany pełny komplet sprzętu asekuracyjnego.
• 3A – są to obniżenia w grzbietach górskich o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym bądź mikstowym. Przejścia przez przełęcze tej kategorii przebiegają głównie przez stromy i eksponowany teren wymagający prostej wspinaczki (II) lecz zawierają również co najmniej 30 metrowe strome odcinki średniej trudności (III). Wymagana sztywna asekuracja i pełny komplet sprzętu alpinistycznego i asekuracyjnego.
• 3B – są to obniżenia w grzbietach górskich o charakterze skalnym, śnieżno-lodowym bądź mikstowym. Przejścia przez przełęcze tej kategorii przebiegają głównie przez stromy i eksponowany teren wymagający wspinaczki średniej trudności (III) oraz mogącymi zawierać odcinki o trudnościach powyżej średniej (IV-VI). Drogi przez te przełęcze są również obiektywnie niebezpieczne i zagrożone lawinami. Wymagana sztywna asekuracja i pełny komplet sprzętu alpinistycznego i asekuracyjnego.

Bibliografia:

• А.Ф. Наумов Горная Альпинистская Энциклопедия, Том 1- Памиро-Алай, Кичик-Алайский хребет. (Москва 1995).
• Russian Alpine Grades. Rybakov.(https://www.summitpost.org/russian-alpine-grades/178646)